Wspomaganie rozwoju emocjonalnego

Niezwykle ważnym elementem życia dziecka są emocje. Osiąganie dojrzałości emocjonalnej jest długotrwałym procesem, który należy rozwijać i pielęgnować już we wczesnym okresie życia dziecka. Prawidłowy rozwój emocjonalny w okresie przedszkolnym jest podstawą do osiągnięcia dojrzałości emocjonalnej, a jej nieprawidłowy rozwój może być przyczyną trudności w sferze życia społecznego oraz późniejszych trudności w pokonywaniu problemów.

W wieku przedszkolnym dziecko wyraża emocje w sposób bardzo wyrazisty. Nie potrafi jeszcze stłumić i opanować swojego zachowania powodowanego emocjami. Wiele czynności dziecka ma charakter ekspresyjny, to znaczy służą one właśnie wyrażaniu przeżyć emocjonalnych, z których przeżywaniem dziecko nie radzi sobie w pełni. Emocje uzewnętrzniane są w żywych gestach i mimice twarzy, w okrzykach i ruchach całego ciała, a także w słowach, którym nadaje zależnie od przeżywanych uczuć odpowiednią intonację (M. Przetacznikowa, G. Makiełło-Jarża).

Pamiętajmy, że nie ma złych emocji, ale nieumiejętność radzenia sobie z nimi może rodzić poważne problemy, takie jak np. agresja u dzieci.

Dzieci w wieku przedszkolnym przeżywają i najczęściej rozpoznają cztery podstawowe emocje: radość, smutek, gniew i strach.

Strach– może wywoływać napięcie, niepewność, krzyk itp. W wieku przedszkolnym dzieci mają bardzo rozwiniętą i bujną wyobraźnię. Strach mogą wywoływać u nich wymyślone sytuacje, przedmioty, osoby np. potwory czyhające pod łóżkiem czy duchy. W tym wieku także dziecko przeżywa przygody wraz z bohaterami bajek, przez co może bać się smoka z baśni o Szewczyku Dratewce, czarownicy z Jasiai Małgosi, czy wilka z Czerwonego Kapturka. Błędem popełnianym przez niektórych dorosłych (zarówno rodziców, jaki nauczycieli) jest przyczynianie się do pogłębiania lęków dziecka. Zdarza się tak, jeśli dorośli chcą uzyskać dany efekt i straszą dziecko np. Baba-Jagą, domem dziecka. Takie działania są krótkotrwałe i jedynie pogłębiają lęk dziecka, a także zaburzają jego poczucie bezpieczeństwa (Przetacznik--Gierowska, Makiełło-Jarża, s.179-182). 

Gniew – dziecko w okresie przedszkolnym wyraża złość na różne sposoby, od działań fizycznych (np. rzucenie zabawką) do działań werbalnych, słownych. Potrafią zachowywać się agresywnie wobec innych, ale także wobec siebie.Z agresywnymi zachowaniami należy walczyć, można je przezwyciężać za pomocą różnych ćwiczeń i zabaw rozładowujących napięcie czy złość, a także za pomocą czytanych bajek lub z wykorzystaniem muzyki relaksacyjnej.  

Radość – wyrażana jest w szczególności w czasie zabaw z kolegami, koleżankami, ale także z dorosłymi. Dzieci przeżywają radość  w grach, zabawach, w których wykazują się aktywnością, w szczególności zadowolone są kiedy coś wygrywają. Równie pozytywne emocje u dzieci wywołują wesołe opowiadania, wierszyki, historyjki. Wywołują one śmiech i radość u dzieci, dlatego warto korzystać z dorobku literatury.  

Smutek – kiedy dziecko odczuwa krzywdę, cierpienie wyraża to często za pomocą emocji takiej jak smutek. Jest apatyczne, zobojętniałe, bierne, zniechęcone do działania. Często takim zachowaniom towarzyszy płacz, który może być informacją o złym stanie emocjonalnym naszej pociechy. Gdy dziecko jest smutne jego samopoczucie jest niskie, może prowadzić do trudności w codziennym funkcjonowaniu.  [1]

Jak pomóc dziecku ?

Pamiętajmy, że nasz maluch jest człowiekiem, który tak jak my, ma prawo do przeżywania różnych emocji. W jaki sposób możemy mu pomóc w radzeniu sobie z różnymi stanami emocjonalnymi? 

• Rozmawiaj z dzieckiem, pozwól mu opowiadać o tym co się wydarzyło w przedszkolu, że jest złe, bo koleżanka połamała mu kredkę, albo pokłócił się z kolegą. Dla nas to często błahe i nieistotne sprawy, jednak dla dziecka są one bardzo istotne. Jego sposób radzenia sobie z podobnymi sporami w dużym stopniu będzie zależał od naszej reakcji na tego typu opowiadania. 
• Nie zabraniaj przedszkolakowi wyrażania emocji: „nie płacz, przecież jesteś duży”, „chłopcy nie płaczą” itp. Dlaczego tak mówimy? Przecież nam, dorosłym, również zdarza się płakać. Pamiętajmy, że płacz ma oczyszczającą „moc”, rozładowuje napięcie, z którym zmaga się organizm.  
• Zadawaj pytania otwarte, nie takie które sugerują odpowiedź. Zamiast: „dobrze byłow przedszkolu?”, powiedz: „opowiedz mi co robiłeś w przedszkolu”. Odpowiedź na pierwsze pytanie najprawdopodobniej będzie brzmiała po prostu „tak”, natomiast druga forma daje więcej możliwości dziecku. 
• Dajmy szansę dziecku, aby samo rozwiązało problem. Możemy porozmawiać z nim o sposobach poradzenia sobie z tematem, jednak nie wyręczajmy w tym malucha. Takie podejście uczy samodzielności.  [2]